نورعلی مرادی بئوار الیما
من دو سه دهه پیش در کتاب “وار ” در مبحث “نامجاهای لری ” اشاره کردم که یک محقق لراز هر منطقه لرستانات که باشد ضرورت است که در بررسی گویش لری و ریشه یابی گویش منطقه خود, به جای اینکه بلافاصله بیهوده به لغت نامه فارسی دهخداو شاهنامه رجوع کند , شایسته است که حتما به دیگر شیوه های گفتاری مردمان لر در دیگر مناطق, اشراف یا حداقل گوشه چشم داشته باشد که گره گشاست . البته همانندی زبان های خانواده ایرانیک باهم از پامیر تا خلیج فارس غیرقابل انکار است ولی بایسته و شایسته و علمی تر آن است که زبان ها یا گویش های یک شاخه که باهم در یک جغرافیای تاریخی فرهنگی اند , باهم مقایسه و محک زده شود !
-همچنانکه قبلا یادآور شدم لغت لری “لول” در نامه لری منتسب به سعدی شیرازی به معنی یار /همسر /معشوق , با لیل و لیلی در لری جنوبی به معنی عروسک و لال در لری بختیاری به معنی هم عروس و هم عروسک و لیل در لری لکی , به معنی یار و معشوق , هم ریشه هست .
-یا نوشتم که اصطلاح “هی وله ” لری فیلی ,ریخت و ساختار کهن تر اصطلاح ” آهی گلی ” لری بختیاری است .
-همچنین در بحث پیشتر تحت عنوان “نشانه یا پسوند تحبیب و تصغیر در لری” مطرح کردم که ریشه کلمه جغله(پسرجوان )در لری بختیاری , محتملا جنگ بوده که فراموش شده و بکار نمی رود چرا که در زبان های هند و اروپایی چون انگلیسی و آلمانی هنوز یونگyung کاربرد دارد ..حتی پاره فراتر نهاده تاکید کردم که محتملا کلمه گنج در ترکی ایستانبولی نیز قلب (وارونه ) همین کلمه هندواروپایی جنگ یا یونگ هست که وارد ترکی ایستانبولی شده است .
بالاخره در درواجگان لری باصری , ریشه کلمه جغله را که جنگ هست یافتم !
منجمله اصطلاح جنگ که به معنی جوان است و ریشه اصطلاح جغله در لری بختیاری است
همچین در واپسین دقایق که سرگرم مطالعه تصنیف خلقی گیلکی میرزاکوچک خان , از ملت گیلک بودم دریافتم که در این تصنیف و در زبان گیلکی نیز اصطلاح جغله به معنی جوان پسر کاربرد دارد که ریشه هردو کلمه در هردو زبان از جنگ آمده است
جنگ +اله (پسوند تصغیر و تحبیب در روله “فرزند”و داله و دالکه”مادر “
حال اینکه نهایت امر , چرا دراین پیوند , لغت نه به “جنگله” بلکه به جغله , تحول یافته , کار زبانشناسان است !
از کسی شنیدم که لرهای کرمان نیز هنوز جنگ در مفهوم جوان را بکار می برند ؟؟
از این دست مثال ها بسیار هست .من به شخصه ریشه نامعلوم بسیاری از لغات و اصطلاحات فراموش شده لری بختیاری را با کمک شیوه های دیگر زبان لری چون لری بویراحمدی , کهگیلویه , ممسنی یا لیراوی یا فیلی یافته ام ! که در فرصتی دیگراشاره می کنم