نورعلی مرادی بئوار الیما
دختر لُر: اولین دیالوگ سینمای ایران و فیلم فارسی ! تحقیر و تکفیر لر !
* اولین فیلم ناطق فارسی سینمای ایران , در توجیه و مشروعیت قتل عام لرها , به سفارش رضاخان , ساخته شد !
یک مامور و مفتش دولت رضاشاه در ماموریتی در لرستان به دختر زیبایی لُر , بر می خورد که دل از او می برد. نظامی دلباخته, با آن دختر لُر, طرح آشنایی و صحبت می ریزد. آنچنانکه دختر لر با مفتش ارتش شاهنشاهی ایران , به درددل می نشیند و داستان زندگی خود را شرح میدهد و راز زندگی اش را برملا میکند و مشخص می شود که این دختر در حقیقت نه دختری لر بلکه دختری فارس است که به دست لرهای وحشی پس از غارت شهر شان به اسیری برده شده و در عشرتکده ای(قهوه خانه ای ) به رقاصی برای عرب ها وادار شده است!!
دخترلُر که الان معلوم شده است لرنیست و فارس است شرح می دهد که او از خانواده محترمی بوده و وقتی ۱۲ سال بیشتر نداشته , قبل از اینکه ” لرها به شهر شان “بریزند و غارت کنند , فالگیری به خانه نزد خانواده او می اید و فال او را می گیرد !فال بین به خانواد دختر می گوید که ستاره این دختر خوب نیست و من در طالع اش می بینم که از خانواده دور می گردد و در کوهستان ها (لرستان ) زندگی خواهد کرد و اسباب تفریح و شهوترانی لرها می گردد !
دختر ادامه می دهد : پدرم که از ” موضوع لُرها ” در تشویش بود از فالگیر پرسید : بگو ببینم ” آخر کار این لُرها به کجا می کشد و مردم (مردم ایران !) از این بلاها (لُرها ) خلاص می شوند یا نه ! فالگیر گفت : کشف این مساله مشکل است ولی گردش دنیا کمک می کند ! و می بینیم که در تاریکی ستاره ای می درخشد و نوری این مملکت را روشن خواهد کرد ! در این سکانس از فیلم , ستاره ای در آسمان ظاهر میشود و چهره نورانی قزاق رضاخان میرپنج نمودار می شود که به عنوان منجی ملت ایران می آید و بلاخره مردم ایران را از شر بلای لُرها نجات می دهد !
فیلم, محصولی تبلیغاتی سینمایی جهت تخطعه و سیاه نمایی ” کمیته قیام سعادت” اتحادیه منعقد بین لرهای لرستان, لرهای بختیاری و شیخ خزعل ,برعلیه کودتای رضاخان و رنگین نمایی و سفید نمایی و توجیه قتل عام لُرها پس از عملیات ” فتح لُرستان” است با این تیتر”قبل از دوره فرخنده پهلوی که جنوب و غرب ایران تحت نفوذ ایلات و عشایر مختف بود ” آغازو سپس در سکانس “در غار قلی خان, دزد معروف لُر” با فروش دختر فارس (که سمبل مام میهن ایران است ) توسط یک لر(سمبل سردار اسعد بختیاری یا امیر مجاهد بختیاری و دیگرسران لرستان فیلی ) به یک عرب (احتمالا سمبل شیخ خزعل !) ادامه می یابد و سرانجام مرد مامور و مفتش که محتملا نماد رضاشاه یا ارتش اوست , پس از ماجراها و جنگ و گریز اشرار لُر را تارومار و مام میهن را ( که همان دختر فارس است ) را می رهاند . در آخر فیلم نیز این تیتر ها به ترتیب عینا بر پرده می آید:
*سالها گذشت
*کودتای ۳ اسفند ۱۲۹۹
*دمیدن خورشید سعادت ایران
*۴ اردیبهشت ۱۳۰۵
*تاجگذاری علی حضرت همایونی
*تامین اقتصادیت مملکتی
توسعه امور تجارتی
*ایجاد کارخانجات
*ترویج امتعه وطنی
ا*تحاد شکل در لباس
*حفظ حقوق نسوان
*جمیع این ترقیات تحت توجه شاهنشاه عظیم ایران
در قلیل مدت چند سال به ظهور رسید
و با این شعر این نخستین فیلم فارسی ناطق به پایان می رسد :
مژده که شد ملک خسروی
آباد شد و هم آزاد و قوی
ملک کهن یافته نوی
از پرتو دور پهلوی
تا روح ایرانی ماند آزاد و شد
هماره زنده باد دور پهلوی
۲
درست در این برحه از زمان هست که به توصیه و سفارش دستگاه حکومت مطلقه رضاشاه , سینماگری از هند به نام اردشیر ایرانی فراخوانده شد و” اولین فیلم فارسی ناطق” به نام” دختر لر ” (با بازیگری یک دختر کرمانی و لهجه کرمانی )صرفا جهت موجه نشان دادن لشکر کشی قشون رضاخان به سرزمین لرها و قتل عام لرها ( به انگیزه تصاحب چاه های نفت ) کلید خورد .
این فیلم از زمره برنده ترین و موثر ترین تبلیغات و تخریبات فرهنگی ضد قوم لر بود . آنچنانکه بعدها نیز فیلم فارسی هایی با همین مضمون در عهد پهلوی دوم هم در جهت تخریب هویت قومی لر ساخته شد چون :” مصطفی لره” و “آقای لر به شهر می آید !”
*ساخت دخترلُر بخشی از پروسه تبلیغات فرهنگی وسیع و دامنه دار ضدلُری و تخریب شخصیت و هویت و ملیت لُر در عهد رضا خان یا همان پهلوی اول است که این تخریب شخصیت و هویت لُر در عهد پهلوی دوم نیز دوام یافته و تا به اکنون پیامدهای تخریبی و سوء اش ،دامنگیر این قوم است. اینکه هم اینک کودکان لُر ، مردم لُرر ،فرهنگ لُر ،زبان لُر و هویت لُری در جامعه ایرانی ،مواجه با تحقیر ،هتاکی ،بی حرمتی عموم مردم ،رسانه ها ،تلویزیون ،سینمای فیلم فارسی ،روشنفکران فارس و مدیران ایرانی (و حتی برخی موارد خود تحصیلکرده ها وخود آحاد مردم لُر ؟!) است ،محصول و پیامد سیاست های نظامی،سیاسی و مخصوصا فرهنگی نظام ستمشاهی پهلوی اول و دوم بوده است.
از این دوره است که تحقیر و تخریب شخصیت وهویت و فرهنگ لر در سطحی وسیع به عنوان نماد یک جامعه بدوی و سنتی معرفی و تبلیغ و اقدامات رضاشاه در سرکوب این جامعه ,به عنوان نماد و آموزه‌ی توسعه و گذر جامعه روستایی و سنتی ایران به سمت جامعه مدرن و مترقی و گذر به مدرنیته و نو سازی و رنسانس تعبیر و تفسیر شد و معرفی و تجویز شد !
آنچنانکه رفته رفته در ادبیات رسمی و فرهنگ محاوره جامعه ایرانی و ناسیونالیسم فارسی ,واژه «لر» در مقابل “شهری” قرار گرفت و لر , فرهنگ لری , اخلاق لری و هویت لری ,نماد و سمبل و نشانه‌ای از عقب ماندگی و زندگی سنتی مقابل “انسان مدرن و مدرنیته ” که که فارس و حکومت رضاشاه نماینده آن بود ؛ تلقی و معرفی شد!؟*
پیامدهای آسیب های نظامی , سیاسی فرهنگی , شخصیتی , حیثیتی وارده بر پیکرده جامعه قومی لر در خلال این سالها به حدی بود که از آن پس “ریزش ساختار هویت لری ” رقم خورد و بسیاری از نسل جدید لر ترجیح دادند که هویت لری خود را کتمان و انکار و برای خویش هویت کردی یا پارسی جعل کنند !
من جمله فیلی ها ( لک ,ملکی, کلر, )و بختیاری ها که بخشی بزرگ از پیکره جامعه لری بودند و بیش از سایر لرها در خلال آن سال ها , متحمل بیشترین حملات نظامی و فشار های فرهنگی , سیاسی شدند و آسیب دیدند , ناگزیر به توسط و توصیه نخبگان و تحصیلکردگان خود چاره را درآن دیدند که هویت تاریخی حداقل هزارساله لری خود را منکر و برای خلاصی از بار تحقیر و تهمت سیستماتیک دستگاه های سیاسی فرهنگی حکومت مرکزی و ناسیونالیسم ملی فرمایشی حکومتی , به ناچار جذب ناسیونالیسم توسعه طلب پارسی و یا کردی شوند آنچنانکه در دوره معاصر , برای لرهای فیلی( لک ,ملکی, کلر,مینجایی ) در ایلام (پشتکوه لرستان ) و بخش های وسیعی از کرمانشاه به تاسی از آن سوی مرز ( خانقین و مندلی و بدره در عراق ) شناسنامه ایی جعلی کردی و برای لرهای بختیاری شناسنامه ای پارسی جعل شد و و زمینه جدایی این مردمان و این مناطق از پیکرده جامعه لر فراهم شد .
در ادبیات همزمان و همعصر با عملیات فتح لرستان وسرکوب لرهای فیلی و لرهای بختیاری که واکنشی به کمیته اتحاد قیام سعادت بین لرها و عرب ها و عصیان آنها بر علیه کودتای رضاخان بود ,شما در اشعار شاعران,لحن نویسندگان , دیالوگ سینما , نطق مجلسیان , و متن جراید , شما فقط حمله و تهمت و توهین به لرها می بینی و بس و هیچ عرب ستیزی نمایان نیست و مشهود نیست .حال آنکه در روایت متاخر و معاصر تر , مورخان و مفسران ملی گرای معاصر ایرانی ,جنبه لرستیزی آن عملیات و آن سالها را بالکل سانسور و نقش عنصر حیاتی نفت را در پیدایش آن فاجعه حذف و برعکس , نقش شیخ خزعل را به عنوان یک تجزیه طلب برجسته و به مساله بعدی عرب ستیزانه , ملی گرایانه داده اند که عملیات رضاخان آزادسازی خوزستان و مبارزه با جدایی طلبی بود و بس
این کتمان و پنهان کاری و وارونه نشان دادن وقایع سرکوب لرها , از جهت است که در زمان رضاخان قومگرایی فارس یا همان ناسیونالیسم ایرانی , هنوز در ابتدای راه بوده و اساسا مفهومی تحت نام هویت ایرانی و ایرانیت و ملت ایران و ملیت ایرانی هنوز شکل و قوام نگرفته است . بعدها که ملت ایران و ملیت ایرانی و هویت آریایی پارسی ,از طریق آموزش وپرورش و رادیو تلوزیون و یک حکومت متحد و زبان دولتی مشترک تشکیل یافت , لازم شد که کشتار لرها و ادیبات ضد لری آن دوران کتمان و مخفی شود و از آنجا که قوم گرایی فارس یا همان ملی گرایی ایرانی ,خود را در مقابله و رویاروی با اعراب و هویت عربی تعریف کرده , از این خاطر به وقایع ان سالها و اعمال رضاشاه رنگ و بویی ملی گرایانه جهت سرکوب تجزیه طلبی شیخ خزعل داده اند نه قتل عام مردم لر برای تصرف منابع حیاتی چاه های نفت که آن روزگار همه در خاک لرها واقع بود و فقط لوله های نفت از حوزه حکمرانی شیخ خزعل می گذشت
در آخر نکته حائز اهمیت و نکته شایان توجه آنکه چون در این برحه از زمان ,یعنی آغاز عهد پهلوی , هنوز از خلق پدیده نوظهور” ملیت و هویت ایرانی و ایرانیت “, و” ایده ولوژی نوپای آریایی/ پارسی” فقط چند صباحی است که می گذرد از همین رو درتمام فیلم دختر لر و ادبیات سیاسیون و مورخان و اشعار شاعران ملی گرا و ناسیونالیست ایران آن زمان ؛ هرگز از مفاهیم و مضامین و ادبیات رایج و معمول و پوپلیستی معاصر که امروزه سقز دهن ناسیونالیسم ایرانی و برخی عوام لر است همچون : لر؛ ایرانی اصیل /لر آریایی اصیل/لر ؛ پارسی اصیل / لرها ؛ مرزدان غیور /فرزندان کوروش .. کذا و کذا( این هندوانه هایی که امروز ملی گرایان ایرانی برای تحمیق لرها بویژه بختیاری ها زیر بغل ما می گذارند ). هیچ خبری نیست و همه غیر خودی انگاشتن لر و بیگانه انگاشتن لر و توهین و تهمت و تحقیر و تکفیر نژادی و قومی است. که کاملا آشکار است که مضامین و مفاهیمی و شعارها و ادبیاتی ملی گرایانه چون : لر پارسی آریایی/ ایرانیان اصیل و فرزندان کوروش و از این قبیل جعلیات و شعار های عوام فریبانه , بعدها با “تغییر سیاست و ترفندهای نظام مطلقه ناسیونالیستی فارس محور پهلوی , خلق شد تا به جای تلاش مستقیم در حذف فیزیکی قوم لر ، با لطایف الحیلی زمینه را برای کم رنگ کردن هویت قومی لرها و فارسیزه/پارسیزه کردن شان و بی اهمیت جلوه دادن ظلم تاریخی که در حق این قومیت مرتکب شده بودند , فراهم شود .