ایل عرب خمسه ,روح لُری در کالبد عربی !

نورعلی مرادی بئوار الیما

ایل عرب خمسه ,روح لری در کالبد عربی !

مطلب زیر, در ادامه سلسله مقالاتی است درپاسخ ادعای پانترک های نوظهور در اتحادیه ایلی قشقایی: که ملت کهن لر,بخصوص لرهای جنوبی (درایالت فارس و کهگیلویه و بوشهر و شرق و جنوب خوزستان ) فرهنگ و موسیقی و لباس و رقص خود را از مهاجران چند قرن اخیر ترک (قشقایی )یا احیانا عرب خمسه , اخذ کرده اند!حال آنکه هردو این دوگروه قومی مهاجر چند قرن اخیر , دراتحادیه ایلی با لرهایی بومی تحت نام اتحادیه ایلی قشقایی و اتحاد ایلی خمسه , ,تقریبا ,تمامی عناصر و خصایص فرهنگی قومی لری را من جمله موسیقی و رقص و لباس را اخذ کرده اند به جز زبان که ان نیز البته به شدت تاز لری متاثر شده است در لغات و نحو و لحن زبان ..

تمام خصیصه فرهنگی لری از رخت و رقص و موسیقی را که قبایل ترک قشقایی از بومیان لر , اخذ و وام و به عاریه گرفته اند ,همه آنها را قبایل عرب نیز به عاریه گرفته اند .
پس اعراب ایل خمسه نیز همچون پان ترک های قشقایی می توانند مدعی شوند که این فرهنگ و موسیقی و پوشاک نه متعلق به بومیان لر که متعلق به مهاجرین عرب هست

ایل عرب خمسه ,روح لری در کالبد عربی !

پیش از پرداختن به ایل عرب خمسه باید به اتحادیه ایلی چند قومی “ایلات خمسه”که از پنج ایل غیرهم زبان( ایل عرب “جباره و شیبانی” وایل لر باصری و ایل نفر”لر و ترک” واینانلو وبهارلوی ترک ) متشکل هست , پرداخت و پیش از پرداختن به کنفدراسیون ایلی ایلات خمسه , باید به اتحادیه ایلی “ایلات اربعه ” که از ازاتحاد چهار ایل غیر همزبان( لر فیلی و و لر باصری و ایل عرب و اینانلوی ترک ) , تشکیل شده پرداخت و پیش تر از همه بی شک باید به ایل لر فیلی , که هسته اصلی ایلات اربعه و همچنین در بسیاری از ایلات فارس , پراکنده اند باید پرداخت .

همچنانکه می بینیم همه این اتحادیه ها همچون دیگر اتحادیه های ایلی , در طول تاریخ ,نه اساسا برمبنای زبان و خون , بلکه براساس همسایگی و منافع سیاسی , تشکیل شده که بعدها به مرور زمان و حل شدن و آمیخته شدن در هم , یک اصل و تبار واحد و یک نیای واحد اسطوره ایی برای کل ایل برساخته و جعل می شود حال آنکه چنین نبوده و اغلب ایلات بزرگ , از گرد هم آمدن ایلات پراکنده و کوچک (تفرقه )گرد یک هسته اصلی شکل می گیرند که گاه خود آن هسته اصلی از لحاظ نفوس و جمعیت از ایلات دیگر خرد تر بوده و فقط از لحاظ نفوذ و اقتدار سران و سر کردگان اش , بر سایر طوایف , برتری و تسلط یافته است .

ایلات زندیه و ایلات لر فیلی

دربه قدرت رسیدن کریمخان زند ایلاتی سهم داشتند که سپس با او به مقر حکومتی اش در ایالت فارس رفتند .این ایلات به ایلات زندیه سپس شهره شدند که قسم اعظم آنها ایلات لر فیلیلرستان متشکل از ایلات مینجایی و لک و کلهر بودند . و بخشی نیز ایلات شیعه مذهب گوران درهمسایگی لرها بودند که از لحاظ تاریخی با لرها اتحاد تاریخی داشتند .

پس از سقوط خاندان زند , آقامحمدخان و ایل قاجار, چون از ایلات لر بخصوص ایلات لرفیلی هراس داشتند که دوباره بر گرد یک شاهزاده زندی , گرد نیایند , همگی را قلع و قمع , تبعید و تهجیر کردند .در تواریخ آن زمان به کرات آمده که طوایف موسوم به زندیه را قاجار به این سو و آن سو تبعید کرد . اغلب برگرد پایتخت در تهران تا در چشم رس و حبس نظر شاه باشند که ایلات لر ورامین و قزوین و لوشان (چگینی و هداوند و غیاثوند و ) از این جمله اند .
بخشی را به شمال فرستادند که ایلات گوران و اورامی زبان عبدالملکی در مازندران از جمله ایلات زندیه بوده اند .
آن بخشی از ایلات لرفیلی که در ایالت فارس باقی ماندند نیزبه سختی تضعیف شدند و به صورت طوایف کوچک پراکنده مجبور به پیوستن به ایلات قدرتمندتر همسایه چون ترک و عرب و لرهای بومی فارس و حتی لرهای بختیاری شدند .این ایلات پراکنده هم اکنون بسیاری شان هنوز تحت نام “فیلی” , و “لک ” یا اسامی طوایف شان چون “چگینی ” و غیره در همه ایلات منطقه پراکنده اند .

یکی از این ایلات که تا اواخر دوره معاصرهنوز بنام فیلی به بقای خود ادامه می داد ” اتحادیه ایلات اربعه ” به همراهی ایل لر باصری و ایل عرب (شیبانی , جباره ) و ایل نفر (ترک و لر ) ,را تشکیل داد که خود این ایلات هسته تشکیل اتحادیه ایلی خمسه بودند.

اتحادیه ایلی خمسه ,دربرابر و در مقابله با قدرت گرفتن روز افزون اتحادیه ایلی قشقایی شکل گرفت ,آن روزها به جهت سیاست دولت قاجار در جهتت ضعیف ایلات لر فارس و بختیاری , از اتحادیه قشقایی حمایت بسیار می شد از همین رو ایلات لرفارس , ممسنی و بویراحمد بسیار تضعیف شده بودند . جانی خان , ایلخانی اتحادیه ایلی قشقایی , تقریبا همه مناطق بوشهر و فارس و ایلات و بلوکات ان حدود را زیر چتر قشقایی آورده بود. حتی کنترل شهر شیراز دراختیار خود داشتند و از طریق وصلت ها با قاجار این نفوذ , بیشتر هم شد , آنگونه که دولت قاجار و بخصوص حکم فارس قوالملک , به هراس افتاد و اتحادیه ایلات خمسه , متشکل از ایلات ترک و عرب و لر , را ,در ایالت فارس دربرابراتحادیه ایلی قشقایی شکل داد .

ایل عرب خمسه
این ایل از دو طایفه شیبانی و جباره متشکل هست .اینکه کی و چگونه به ایالت فارس آمدند مشخص نیست .ولی از آنجا که تقریبا همه شاخصه و ویژگی هایی فرهنگی آنان به جز زبان یعنی لباس و موسیقی و سنت ها و فرهنگ , عینا همانند طوایف لر ایالت فارس هست و حتی زبان آنها آنچنان با لری و فارسی درآمیخته که برای اعراب دیگر مفهوم نیست , معلوم می دارد که قدمت چند صدساله از ورود آنها به ایالت فارس و همسایگی با لرها داشته اند .
بخشی از قبایل عرب ایالت فارس ,را قاجارها همچون دیگر طوایف زندیه به اطراف تهران در ورامین تبیعد کردند .

قبایل عرب متحد ایل خمسه , که اکثریت آنها در شرق ایالت فارس و بخصوص شهر فسا و بخش‌های ساکن شده اند بدین شرح اند :
لبردانی ، لبوشرف ، عزیزی ، بهلولی ، فارسی ، آل سعدی ، میرکی ، ولیشاهی ، پیرسلامی ، عبدالرضایی ، علیمرادی ، لُر ، شیری ، کوچی ، مزیدی ، عرب ، قوهستانی ، چگنی ، محمد رضایی و هندی .
این تیره ها از بنکوهای ( زیرتیره ها ) مختلفی تشکیل شده اند که برخی از آنها عبارت‌اند از :
صبوری ، کریم داری ، ناشی ، بهرامی ، جاویدی ، سلیمی ، بیژنی ، صفرخانی ، قاسم خانی ، محمدرضایی ، قنبری ، ولی خانی ، شاهسوند ، اولاد ثانی ، اولاد نوروز ، ادهمی ، اولاد حسینی ، سدهی ، خلج ، هاشم خانی ، شیبانی ، شیرازی ، نظری ، عاشوری ، رمضان لی ، کله خوشی ، چکن آجلی ، محمودی ، بدوی .
هستند هنوزگروهی اندک ازعشایر طایفه عرب در مناطق مختلف شهرستان فسا که به صورت کوچرو و نیمه کوچرو زندگی می کنند ، مانند مناطق شیبکوه ( احمد آباد ، چاه قوچ ، پشت چک ، حسین آباد) ، نوبندگان ( بیخی دراز ـ آب گرم ـ شوراب ) ، ششده ( زنگنه ) و در مناطـق مرکزی فسـا ( دودج آباد ـ چاه پهن ـ زیتونک ـ شرق کهنکویه ـ گردنه ی بارشلو ـگودبنه و … )

وصلت و امتزاج طوایف عرب خمسه با ایلات لر بسیار زیاد بوده آنگونه که برخی طوایف معروف به “ننه لری” (ازسوی مادر لر )که از این وصلت ها و آمیختگی ها خبر می دهد .

خاطر نشان کنم که در منطقه فسا بومی های لری هستند که بخشی از این لرها , لرهای بختیاری که کریمخان زند را در ایالت فارس همراهی کرده و در فسا مقیم شدند منجمله گروهی از طایفه چهارلنگ بختیاری به نام « لرنوترکی » از نوترکی چالنگ که در منطقه ی‌ تنگ کرم و روستای کنکان از بخش شیبکوه سکنا دارند.
سردار اسعد بختیاری در کتاب خود آنها را نَوتَرِگی نامیده و بیان می‌دارند که این طایفه از شاخه چهارلنگ است که کریم خان زند آنها را با سایر طوایف ایل چهارلنگ از نواحی بختیاری آورده در بلوک فسا جا داده و بعداز وفات او عموم آنها به سرزمین مادری خویش در بختیاری بازگشتند و این طایفه نوترگی در صحرای تنگ گرم فسا بجا ماندند. همه چادرنشین‌اند، ییلاق و قشقلاق آنها همان صحرای آن نواحی است و معیشت ایشان از زراعت و دامداری می‌باشد و زبان آنها هنوز بختیاری است.
که در مطلب بعدی به لرهای فسا و بخصوص لرهای بختیاری منطقه میان جنگل فسا خواهم پرداخت

بی بی قمر شیبانی عرب خمسه درکنار بی بی های لر ممسنی و بویراحمدی شما هیچ تفاوتی در پوشاک نمی بینید

• 

• 

گزارش تلویزیون هلندی از قبایل عرب خمسه درایالت فارس
پوشش و موسیقی و فرهنگ اعراب ایل خمسه , همچون ترک های قشقایی , دقیقا همان فرهنگ و پوشاک و موسیقی لری است چرا که عملا بسیاری از طوایف پیوسته و حل شده در این دو اتحادیه ایلی ترکی و عربی , همان طوایف لر بومی ایالت فارس بوده اند

در زیر برخی ویدئو کلیپ های طوایف عرب خمسه را میبینیم که اشتراکات فرهنگی و لباس و موسیقی آنان و ترک های قشقایی با ایلات لرزبان بومی ایالت فارس و کهگلویه و بوشهر و جنوب خوزستان (لرهای جنوبی ) صد در صد است و این نشان از ان دارد که همیشه و در همه حال و همه جا طوایف مهاجر , اگرچه زبان و شاید مذهب خود را مصرانه حفظ کنند اما پس از چندی همه خصیصه های فرهنگی همچون موسیقی و پوشاک و رقص و آداب و سنن و آیین های مردم بومی و میزبان را اخذ و همرنگ می شوند .بسیاری از این کلیپ ها اصلا کلیپ های لری هستند که عرب های ایل خمسه استفاده می برند چرا پوشاک و موسیقی و سنت های آنها با لرهای ایالت فارس یکی است و فقط زبان متفاوت هست