نورعلی مرادی بئوار الیما
در نزدیکی خرم آباد
سلسله اتابکان لر کوچک ( لرستان فیلی ) با طول مدت” ۴۳۶ ” سال , طولانی ترین سلسله حکمرانی بعد از اسلام در فلات ایران است. ( از ۵۷۰ تا ۱۰۰۶ ه. ق ) و پس از آنها اتابکان لر بزرگ با ۲۸۰ سال حکمرانی !
قلمرو اتابکان لرصغیر(لرستان فیلی ) به نقل از مورخین از ” قصبه بروجرد الی بغداد ” امتداد داشت . این سلسله با این امتداد طولانی تاریخی , موقعی موجودیت تاریخی و دوام تاریخی داشت که از کرد و کردستان در آن محدوده جغرافیایی هیچ نشانی نبود و همسایه دیوار به دیوار اتابکان لر کوچک نه کردها که ” امرای گورانی زبان اورامان ” بودند که حایلی میان لرستان و طوایف کرد محسوب می شدند . امرا و بیگ های اورامان , به واسطه ازدواج بهرام میرزا بیگ حاکم اورامان ۸۴۸ – ۹۹۵ ه.ق با دختر خواهر شاه وردی خان اتابک لر , همگی خواهر زادگان اتابک لر بودند و به واسطه همین روابط گرم بین لرستان و اورامانات در این دوره از تاریخ زبان ادبی لرستان فیلی , زبان گورانی , زبان مردم اورامانات بود که ریشه خزری ( کاسپین ) داشت آنچنانکه اغلب کتب و اشعار اهل حق و یارسان لرستان فیلی به زبانی آمیخته گورانی /لری نوشته شده و در این متون گورانی صدها با به لر و لرستان اشاره شده است .
بعدها با هجوم طوایف کرد به سرزمین اورامان و سقوط امرای اورامان به توسط امرای کرد ” اردلان ” و کرد شدن اورامان , هرچند تا مدت ها , زبان ادبی , امارت اردلان به مرکزیت سنندج نه کردی بلکه گورانی ماند اما با , تشکیل امارت کرد بابان در سلیمانیه وظهور ناسیونالیسم کرد , و گسترش و نفوذ کردها , کم کم , زبان گورانی هم در امارت اردلان ( به مرکزیت سنندج ) و هم در خود اورامانات , ورافتاد آنچنانکه امروز رو به انقراض است , و بدینگونه با از میان رفتن حایل اورامانات و مردم گوران زبان , لرها و کردها با هم همسایه دیوار به دیوار شدند .
در مقاله ایی جداگانه تحت نام ” اورامان , چگونه کرد شد ؟ و کردها چگونه با لرها همسایه شدند ؟” مفصل به امرا و بیگ های اورامان ( که شاهان صفوی به آنها لقب سلطان عطا کرده بودند ) و سقوط اورامان به دست امارت اردلان خواهم پرداخت
همچنین در مطلبی تحت عنوان ” کردی متاثر از لری است نه بالعکس “” به تاثیر عمیق زبان لری ( لکی و مینجایی ) و همچنین زبان گوران (اورامی ) در اشتقاق زبان ( سورانی ) اززبان ( کرمانجی ) وهمچنین پدید آمدن گویشی به نام گویش اردلان ( گویش سنندجی ) که سخت متاثر از لری فیلی و گورانی است, در حد دانش ام , خواهم پرداخت , که همگی برخاسته از این همجواری چندصد ساله لرستان فیلی و سلسله اتابجکان لر کوچک و سپس والیان لرستان فیلی با مردم اورامانات و سپس کردها هست
لر فیلی نه لر مینجایی
این کلمه لر مینجایی حدود بیست سال پیش به مردم خرم آباد و لرستان داده شد تا واژه فیلی به سایرین داده شود
کلمه ای که هیچ سند تاریخی ندارد بیاتگر دشمنی با لر های لرستان است